Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się ostatnio do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o podjęcie prac nad zmianą regulacji zawartych w ustawie o pomocy społecznej. Chodzi o kwestie odnoszących się do ponoszenia odpłatności za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej. Rzecznik widzi potrzebę zagwarantowania większej ochrony członkom rodziny pensjonariusza poprzez wprowadzenie wyraźnej regulacji prawnej umożliwiającej odstąpienie od obciążania odpłatnością za pobyt w sytuacji, gdy zobowiązanie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W myśl ustawy o pomocy społecznej opłata za pobyt w domu pomocy społecznej obciąża przede wszystkim jego mieszkańca, w dalszej kolejności ponoszą ją jego małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina. Tak ustalona zasada kolejności oznacza, że w sytuacji, gdy osoba umieszczona w domu pomocy społecznej nie jest w stanie ponosić kosztów pobytu w placówce, obowiązek wnoszenia opłat spoczywa na małżonku, w następnej kolejności na zstępnych, w dalszej kolejności na wstępnych, a jeszcze w dalszej - na gminie, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.

Aktualnie obowiązujące zasady postępowania w sprawie opłat z tytułu pobytu członka rodziny w domu pomocy społecznej określające hierarchiczną kolejność osób zobowiązanych do partycypowania w kosztach utrzymania pensjonariusza domu uwzględniają wprawdzie sytuację materialną osób i rodzin, jednakże nie przewidują okoliczności szczególnych. Chodzi o sytuacje, gdy zobowiązanie dotyczy osób, względem których dotychczasowe postępowanie pensjonariusza domu pomocy społecznej było naganne moralnie m.in. zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich, nierealizowanie obowiązku alimentacyjnego, stosowanie przemocy.

Obowiązująca regulacja nie pozwala krewnym na uchylenie się od obowiązku ponoszenia opłaty w sytuacji, kiedy jego nałożenie nie zasługuje na uwzględnienie ze względu na wskazywane powyżej szczególne okoliczności.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, nakładanie zobowiązań na osoby, które w przeszłości doświadczały wielu krzywd ze strony osoby, na utrzymanie której w domu pomocy społecznej są zmuszane łożyć, jest skrajnie niesprawiedliwe i niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Jak wskazał Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu, dorosłe dzieci rodziców, którzy względem nich w sposób rażący zaniedbywali obowiązki rodzicielskie lub byli sprawcami przemocy wobec dzieci, zasługują na ochronę państwa i powinni zostać objęci obligatoryjnym zwolnieniem z opłat bez względu na ich sytuację materialną. Nie mogą zasługiwać na aprobatę sytuacje, gdy poza jakąkolwiek ochroną są osoby, które decyzją administracyjną są obciążane kosztami pobytu wstępnego w domu pomocy społecznej, gdy ten nie wywiązywał się względem nich z obowiązków rodzicielskich.

Rzecznik poprosił Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o przeanalizowanie przedstawionych uwag i uwzględnienie w dalszych pracach legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Jaki będzie wynik interwencji Rzecznika, pokaże czas.  

Joanna Chrostowska, radca prawny

Kancelaria Radcy Prawnego

Skierniewice, ul. Jagiellońska 29 lok. 410

kancelaria.chrostowska@gmail.com, joanna.chrostowska.oirpwarszawa.pl 

tel. 573 180 209